اعسار از پرداخت محکوم به

اعسار چیست و معسر کیست؟

واژه اعسار به معنی تنگ‌دست شدن و نیازمند شدن است و معسر اسم فاعل آن به معنی «کسی که دچار تنگدستی شده باشد و از عهدۀ ادای قرض خود برنیاید» می‌باشد. مطابق ماده 6 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی سال 94 معسر کسی است که به دلیل نداشتن مالی به جز مستثنیات دین، قادر به تادیه دیون خود نباشد. اشخاصی که به واسطه عدم کفایت دارایی قادر به پرداخت هزینه‌های دادرسی نباشند می‌توانند درخواست اعسار بدهند. البته قانون‌گذار اشخاصی را نیز که به مال خود دسترسی ندارند در حکم نداشتن مال در نظر گرفته و بار اثبات در این مورد هم بر عهده مدیون است.

درخواست اعسار از چه اشخاصی پذیرفته نمی‌شود؟

مطابق مواد 15 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی 94 و ماده 512 قانون آیین دادرسی مدنی دادخواست اعسار از تجار و اشخاص حقوقی پذیرفته نمی‌شود و چنانچه مدعی اعسار باشند بایستی برابر قانون تجارت دادخواست ورشکستگی بدهند. البته کسبه جزء در این خصوص استثناء بوده و همانند دیگر اشخاص حقیقی می‌توانند دادخواست اعسار بدهند. در صورتی که این اشخاص دادخواست اعسار خود را در دادگاه مطرح کنند، دادگاه بدون اخطار به خواهان قرار رد دادخواست وی را صادر می‌کند.   

چه مرجعی صلاحیت رسیدگی به دعوای اعسار از پرداخت محکوم‌به یا دین را دارد؟

دعوای اعسار، غیرمالی است و خارج از نوبت رسیدگی می‌شود. درخواست اعسار از محکوم به لزوما بایستی در برگه دادخواست باشد که در دادگاه نخستین رسیدگی‌کننده به دعوای اصلی یا دادگاه صادرکننده اجرائیه و به طرفیت محکوم‌له اقامه می‌شود. (م 13 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی سال 94 )

دلایل اعسار چه مواردی می‌تواند باشد؟

برای اثبات اعسار دلایل حصری خاصی وجود ندارد و با توجه به هر مورد مدعی اعسار می‌تواند دلایل منحصر به خود را در دادگاه ارائه دهد، اما در صورتی که دلیل اعسار شهادت شهود باشد باید شهادت کتبی حداقل دو نفر از اشخاصی که وضعیت مالی و زندگانی مدعی اعسار مطلع باشند ضمیمه شود. ذکر این نکته لازم است که در شهادت‌نامه باید مشخصات و شغل و وسیله امرار معاش مدعی اعسار و عدم تمکن مالی وی برای تادیه هزینه دادرسی تصریح شود و شهود، منشا اطلاعات و مشخصات کامل و اقامتگاه خود را به طور روشن ذکر نمایند. (ماده 8 نحوه اجرای محکومیت های مالی سال 94 و 506 قانون آیین دادرسی مدنی)

اثبات اعسار از پرداخت محکوم به یا دین بر عهده چه کسی است؟

برای پاسخ به این سوال باید دو فرض متفاوت را در نظر گرفت.

فرض اول اینکه وضعیت سابق مدیون دلالت بر ملائت و تمکن وی داشته باشد و یا اینکه مدیون در عوض دین مالی دریافت کرده باشد و یا به هر نحو تحصیل مال کرده باشد. در این صورت اثبات اعسار بر عهده خود مدعی اعسار است.

فرض دوم:

در صورتی که1: مال در ید مدیون تلف حقیقی یا حکمی شده باشد یا 2: مدیون مالی را دریافت یا تحصیل نکرده باشد یا 3: خوانده دعوا نتواند ملائت فعلی یا سابق مدعی اعسار را ثابت کند و یا 4: ملائت فعلی و یا سابق وی نزد قاضی محرز نباشد. در این صورت ادعای اعسار با سوگند مدیون مطابق تشریفات مقرر در آئین دادرسی است.