اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی

اعسار چیست و معسر کیست؟

واژه اعسار به معنی تنگ‌دست شدن و نیازمند شدن است و معسر اسم فاعل آن به معنی «کسی که دچار تنگدستی شده باشد و از عهدۀ ادای قرض خود برنیاید» می‌باشد. مطابق ماده 6 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی سال 94 معسر کسی است که به دلیل نداشتن مالی به جز مستثنیات دین، قادر به تادیه دیون خود نباشد. اشخاصی که به واسطه عدم کفایت دارایی قادر به پرداخت هزینه‌های دادرسی نباشند می‌توانند درخواست اعسار بدهند. البته قانون‌گذار اشخاصی را نیز که به مال خود دسترسی ندارند در حکم نداشتن مال در نظر گرفته و بار اثبات در این مورد هم بر عهده مدیون است.

درخواست اعسار از چه اشخاصی پذیرفته نمی‌شود؟

مطابق مواد 15 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی 94 و ماده 512 قانون آیین دادرسی مدنی دادخواست اعسار از تجار و اشخاص حقوقی پذیرفته نمی‌شود و چنانچه مدعی اعسار باشند بایستی برابر قانون تجارت دادخواست ورشکستگی بدهند. البته کسبه جزء در این خصوص استثناء بوده و همانند دیگر اشخاص حقیقی می‌توانند دادخواست اعسار بدهند. در صورتی که این اشخاص دادخواست اعسار خود را در دادگاه مطرح کنند، دادگاه بدون اخطار به خواهان قرار رد دادخواست وی را صادر می‌کند.   

چه دادگاهی صالح به رسیدگی به دعوای اعسار است؟ و اعسار به چه شکل بایستی مطرح شود؟

درخواست اعسار از پرداخت هزینه‌های دادرسی لزوما بایستی در برگه دادخواست باشد، اما می‌توان آن را ضمن دادخواست نخستین یا تجدیدنظر یا فرجام مطرح کرد و یا به صورت دادخواستی جداگانه طرح نمود. دادخواست اعسار از پرداخت هزینه‌های دادرسی با دادگاهی است که رای مورد درخواست نخستین یا تجدیدنظر یا فرجام را صادر کرده است.

دلایل اعسار چه مواردی می‌تواند باشد؟

برای اثبات اعسار دلایل حصری خاصی وجود ندارد و با توجه به هر مورد مدعی اعسار می‌تواند دلایل منحصر به خود را در دادگاه ارائه دهد، اما در صورتی که دلیل اعسار شهادت شهود باشد باید شهادت کتبی حداقل دو نفر از اشخاصی که وضعیت مالی و زندگانی مدعی اعسار مطلع باشند ضمیمه شود. ذکر این نکته لازم است که در شهادت نامه باید مشخصات و شغل  و وسیله امرار معاش مدعی اعسار و عدم تمکن مالی وی برای تادیه هزینه دادرسی تصریح شود و شهود، منشا اطلاعات و مشخصات کامل و اقامتگاه خود را به طور روشن ذکر نمایند.

آیا ورثه می‌توانند از حکم اعسار مورث خود استفاده کنند؟

خیر. در صورتی که معسر فوت کند ورثه نمی‌تواند از حکم اعسار وی استفاده کند و فوت وی مانع رسیدگی نمی‌شود لکن هزینه دادرسی از ورثه مطالبه می‌شود مگر آنکه ورثه نیز اعسار خود را ثابت نمایند.

در صورت اثبات دعوای اعسار، شخص از چه مزایایی می‌تواند استفاده کند؟

در صورتی که دعوای اعسار شخصی ثابت شود، وی به طور موقت از پرداخت تمام یا قسمتی از هزینه‌های دادرسی و حق‌الوکاله وکیل معاف می‌شود و همچنین حق استفاده از وکیل معاضدتی را خواهد داشت.