بطلان دعوای فسخ نکاح

شعبه 26 دیوان عالی کشور مستشار: انصاری - افشار شماره رای نهایی: 9109970909900618 تاریخ رای نهایی: 1391/12/28

ماده 396 قانون آیین دادرسی مدنی

برابر محتویات پرونده، خواهان آقای ک.م. فرزند م، شغل راننده، ساکن ارومیه، طی دادخواست تقدیمی به ریاست محترم دادگستری شهرستان خوی به طرفیت همسرش خانم م.م. فرزند س. ساکن خوی به خواسته فسخ نکاح منعقده فی‌مابین خود و خوانده دعوی به دلیل تدلیس در امر نکاح و معرفی کردن خوانده خود را کارمند که پس از عقد کشف گردیده نامبرده کارمند نمی‌باشد و فاقد وصف مذکور است با اینکه در سند نکاحیه به کارمند بودنش تصریح و عده‌ای او را گواهی کرده‌اند لذا تقاضای رسیدگی نموده است. موضوع دادخواست پس از تشریفات ثبت و ارجاع در شعبه محترم چهارم دادگاه حقوقی شهرستان خوی مورد بررسی قرار گرفته است. در جلسه مورخه 90/5/2 دادگاه، وکیل منتخب خواهان با تکرار مضامین مطالب ارائه شده از سوی خواهان، خواسته را فسخ نکاح بیان نموده است و خوانده دعوی اظهار داشته که خواهان بعد از تحقیق با من ازدواج کرده و ضمناً چطور بعد از یک‌سال اقدام نموده و من در کارخانه فیلترسازی آذران مشغول به‌کار هستم و هنگام نکاح هم آنجا مشغول بودم و حالا نیز در آنجا کار می کنم و زوج خواهان اظهار داشته که پدرم تحقیق کرده بود که نامبرده (زوجه) کارمند است و من هم بر همین منوال با وی ازدواج نمودم و شرط کرده بودیم که او کارمند باشد و شهود هم داریم. در تحقیقات انجام شده از پدر خواهان نامبرده اذعان نموده که قبل از عقد و در مرحله تحقیق مطلع شدیم که خوانده در کارخانه کار می کند اما نمی‌دانستیم قراردادی است یا غیر قراردادی و عموی زوجه به سردفتر گفت بنویس کارمند و به ما گفته بودند که زوجه شاغل است و زوجه در بخشی از اظهارات خود گفته که آنچه به هنگام عقد گفته شده، اینکه من شاغل هستم و عمویم به سردفتر گفت بنویس شاغل و خود زوج با توجه به اینکه دختر خاله‌اش در همانجا که من کار می‌کنم کار می‌کند اشراف به وضعیت شغلی من داشته و دختر خاله‌اش معرف بوده است و وکیل خواهان مجدداً مطالب گذشته خود را در رابطه با تقـاضای فسخ نکاح به علت فقد وصف تکرار نموده است. در تحقیقات انجام شده از سردفتر و بعضاً شهود زوجه، موضوع وصف کارمند بودن زوجه به عنوان شرط در عقد نکاح منتفی اعلام گردیده است. شعبه محترم چهارم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان خوی پس از بررسی و تحقیقات انجام شده به موجب دادنامه شماره 00001560-90/9/16 با توجه به محتویات پرونده و مفاد دادخواست تقدیمی از سوی خواهان بدوی (زوج) و ملاحظه اظهارات طرفین و وکیل منتخب زوج و استماع اظهارات شهود تعرفه شده از سوی طرفین دعوی، به ویژه اظهارات شهود زوجه که مؤید اظهارات وی می‌باشد و حاکیست که زوج و خانواده وی از شغل زوجه قبل از تحقیق اطلاع داشته‌اند و قبل از انعقاد عقد و هنگام عقد هیچ‌گونه شرطی بر کارمند بودن زوجه نشده و برابر اظهارات سردفتر مبنی بر اینکه چون زوجه شاغل بوده او را کارمند در سند نکاحیه نوشته لذا با توجه به جهات یاد شده دعوای خواهان را غیر وارد تشخیص داده و مستنداً به مواد قانونی مندرج در دادنامه حکم به بطلان دعوای خواهان صادر نموده است. رأی دادگاه پس از ابلاغ از سوی زوج آقای ک.م. با وکالت آقای الف.ب. مورد اعتراض قرار گرفته و با تقدیم دادخواست و لایحه پیوست و تکرار اظهارات گذشته تقاضای تجدیدنظر نموده است و زوجه خانم م.م. نیز در رد تجدیدنظرخواهی لایحه‌ای تقدیم دادگاه کرده و پرونده در شعبه محترم پنجم دادگاه تجدیدنظر استان آذربایجان غربی مورد بررسی واقع شده و آن دادگاه به موجب دادنامه شماره 000841-90/12/11 با توجه به محتویات پرونده و دلائل موجود در آن و با رعایت مقررات و موازین قانونی ضمن رد تجدیدنظرخواهی و انطباق دادنامه تجدیدنظرخواسته با موازین قانونی آن‌را تأیید نموده است. متعاقباً زوج آقای ک.م. در اعتراض به دادنامه فرجام‌خواسته که در آن دادنامه تجدیدنظرخواسته تأیید گردیده با تقدیم دادخواست و لایحه پیوست و تکرار اینکه قبل از عقد زوجه گفته که کارمند رسمی یک شرکت است و بعد از عقد خلاف آن کشف شده لذا فرجام‌خواهی نموده و با عدم تبادل لایحه از سوی زوجه در رد فرجام‌خواهی در مهلت مقرر پرونده به دیوان عالی کشور ارسال و جهت بررسی به این شعبه ارجاع شده است. هیأت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید. پس از قرائت گزارش آقای حسن افشاری عضو ممیز و دقت در اوراق پرونده در مورد دادنامه شماره 000841-90/12/11 فرجام‌خواسته مشاوره نموده چنین رأی می‌دهد:                                                                                                     

در خصوص فرجام‌خواهی آقای ک.م. فرزند م. به طرفیّت همسرش خانم م.م. فرزند س. در اعتراض به دادنامه شماره 0000841-90/12/11 صادره از شعبه محترم پنجم دادگاه تجدیدنظر استان آذربایجان غربی که به موجب آن رأی شماره 00001560-90/9/16 شعبه محترم چهارم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان خوی مبنی بر حکم به بطلان دعوای فسخ نکاح فی‌مابین فرجام‌خواه و فرجام‌خوانده تأیید گردیده است، با امعان نظر و مداقه در جامع از اوراق و محتویات پرونده اولاً: برابر اظهارات پدر زوج و نیز دختر خاله‌اش و شهود تعرفه شده و شخص سردفتر ازدواج، زوج و خانواده وی از جریان کار کردن زوجه در کارخانه مطلع بوده و موضوع کارمند رسمی دولت بودن زوجه به عنوان شرط ضمن عقد در سند نکاحیه قید نگردیده و اجراء صیغه عقد مبنیاً بر آن نیز فاقد دلیل و مدرک اثباتی قابل استناد بوده با صرف‌نظر از اینکه اعمال فوریت خیار فسخ نکاح نیز به عمل نیامده لذا با رد فرجام‌خواهی دادنــامه فرجــام‌خواسته در تأیید دادنـــامه تجدیدنظرخواسته نتیجتاً ابرام می‌گردد و پرونده در اجراء ماده 396 قانون آیین دادرسی مدنی به دادگاه صادر کننده حکم ارسال می‌شود.                                                                                                          

این دعوا بر مبنای حقی که به موجب ماده 1128 قانون مدنی به طرفین عقد نکاح داده شده، مطرح گردیده است. به موجب این ماده هرگاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده، برای طرف مقابل حق وصف خواهد بود، خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متباینا بر آن واقع شده باشد. بنابراین در پرونده فوق که تصریحی درخصوص شرط کارمند بودن زوجه در هنگام عقد نشده و همچنین دلایلی مبنی بر اجرای صیغه عقد مبنیا بر این شرط وجود ندارد، رای به بطلان ادعای فسخ نکاح صادر شده است. به عبارت دیگر باید توجه داشت در صورتی امکان فسخ نکاح به دلیل فقدان برخی اوصاف وجود دارد که وصف مورد نظر در نکاح لفظاً یا کتباً مورد تصریح قرار گرفته باشد یا عقد متبایناً بر آن وصف واقع شده باشد.