نظر سنجی از حقوقدانان در خصوص «رجل سیاسی»
داتیکان-فرود نودهی کلی بودن بسیاری از اصول قانون اساسی به تدریج موجی از تضادها و اختلافات را شکل داده است. یکی از مهمترین مسائلی که از ابتدای تدوین قانون اساسی تا امروزه مورد بحث و اختلاف بوده، اصل 115 قانون اساسی و عنوان «رجل سیاسی» است. بخش خبری داتیکان به همین منظور با چند تن از اساتید رشته حقوق و علوم سیاسی در خصوص شاخص‌ها، مصادیق و تعریف رجل سیاسی به گفتگو پرداخته است.
به عنوان نمونه دکتر عطاءالله بیگدلی، مدیر گروه حقوق سابق دانشگاه امام صادق (ع) معتقد است: تا زمانی که شورای نگهبان آیین نامه داخلی مشخصی از رجل سیاسی ارائه ندهد وضعیت موجود قابل اصلاح نیست و موضوع رجل سیاسی در تمامی ابعاد خود مبهم خواهد ماند. این استاد حقوق ایراد اصلی خود را به نگارندگان قانون اساسی نسبت داده و علت عدم شفافیت در این زمینه را اصل 115 قانون اساسی عنوان کرد و در این باره بیان داشت: ابهام عمدی را نگارندگان قانون اساسی در این اصل گنجانده‌‌اند تا بدین منظور دست شورای نگهبان در تفسیر آن باز باشد و رویکردی غیر ثابت در خصوص تعریف رجل سیاسی، ویژگی‌های آن و تعیین مصادیق بدست دهد.
رجل سیاسی نیازمند ابهام زدایی
دکتر حسین میرمحمد صادقی، مدیر گروه حقوق جزای دانشگاه شهید بهشتی با اشاره وجود ابهام در اصل 115 قانون اساسی گفت: ویژگی‌هایی که برای نامزد ریاست جمهوری در قانون اساسی مطرح شده ابهاماتی دارد که این مسأله راه را برای تفسیر دلبخوانه باز می‌گذارد. از نظر او وجود این ابهامات منجر به این شده که در برخی دوره‌های ریاست جمهوری در جمهوری اسلامی ایران، کسانی به این پست دست یافته‌اند که در واقع رجل سیاسی نبوده و این مسأله در خصوص افرادی نیز صادق است که صلاحیت نامگذاری به عنوان رجل سیاسی را داشته ولی توانایی ورود به عرصه انتخابات را از دست داده‌اند.
رئیس کرسی حقوق بشر دانشگاه شهید بهشتی در ادامه مهمترین راهکار برای ابهامزدایی را متن قانون اساسی دانست و در این زمینه بیان کرد: اصل 115 قانون اساسی مانند بسیاری از اصول دیگر برای اجرایی شدن نیازمند اصلاح و تدوین دوباره است و قانون اصلاح شده نباید سختگیرانه عمل کند تا مانع از کاندیدا شدن برخی از افرادی که تمامی ویژگی‌های رجل سیاسی را دارا هستند، شود. او بر این باور است که برای دوری از هر گونه تضییع حق و اجحاف و تا زمانی که اصل 115 قانون اساسی اصلاح و تدوین مجدد نشده، شورای نگهبان باید ضوابطی را برقرار کند که برای همه افراد به صورت یکنواخت عمل کند.
رجل سیاسی یعنی شخصیت سیاسی
دکتر محمدحسین زارعی، عضو هیأت علمی گروه حقوق عمومی و بین الملل دانشگاه شهید بهشتی در تعریف رجل سیاسی توجّه ویژه‌ای به عنوان «سیاسی» بودن دارد. از نظر او کسی که می‌خواهد رئیس جمهور شود نباید فردی عادّی باشد. از نظر او شخص رجل سیاسی باید نظریه پرداز حوزه سیاست بوده و از تجربه کافی در این زمینه برخوردار باشد.
این استاد دانشگاه در ادامه داشتن پست و مقام را ملاک رجل سیاسی بودن و فرد اصلح برای ریاست جمهوری قلمداد نکرد و در این خصوص گفت: بلکه او باید سابقه فعالیّت سیاسی داشته باشد، حال این فعالیّت می‌تواند در قالب فراکسیون یا احزاب صورت گیرد و از این طریق افرد به عنوان یک فعّال سیاسی مطرح شوند.
زارعی عنوان شخصیت سیاسی را در مورد رجل سیاسی بسیار مهم دانست و در پایان بیان کرد: رجل سیاسی کسی است که شخصیت سیاسی باشد، در واقع به کسی رجل سیاسی گفته می‌شود که عرف و مردم وی را به عنوان یک شخصیت سیاسی بشناسند.
غلبه نگاه سیاسی بر تفسیر رجل سیاسی
دکتر رجب پناهی، کاندیدای دوره دهم مجلس شورای اسلامی از حوزه تهران، گفت: رجل سیاسی از نظر لغوی تنها مردان سیاسی را شامل می‌شود. او این تعریف را از پایه اشتباه دانست و اظهار داشت متأسفانه هیچگونه معیار و سنجش درستی در خصوص رجل سیاسی وجود ندارد. شاخصهای رجل سیاسی به عمد تعریف نشده و کاملا یکجانبه گرایی در این باب اعمال نظر صورت می‌گیرد، از نظر او هرکسی که در بخش‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارای ایده باشد می تواند به عنوان رجل سیاسی مطرح شود.
پناهی در ادامه با اشاره به ایراداتی نسبت به برخی نهادها که مانع از ورود بعضی از افراد شایسته به عرصه کلان سیاسی می‌شوند گفت: متأسفانه رجل سیاسی امروزه تنها به کسانی اطلاق می‌شود که گرایشات خاص سیاسی دارد و فضا برای ورود همه افراد باز نیست.
دکتر سیدعلی میرباقری، استاد و مدرس دانشگاه، عدم وجود تعریف مشخص در قانون اساسی را نقص بسیار جدی در حوزه رجل سیاسی دانست در حالیکه عنوان رجل سیاسی در قانون اساسی آمده است. از نظر ایشان رجل سیاسی یک شخصیت کاریزما است که دارای توان و تجربه علمی و پختگی در حوزه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است.
وی در ادامه ویژگی‌های رجل سیاسی را اینگونه عنوان داشت که: رجل سیاسی باید نسبت به علم روز و مسائل مهم سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی عمیق و از پختگی لازم برخوردار باشد. وی در پایان عنوان کرد که چنانچه زن‌ها شاخصهای فوق را داشته باشند رجل سیاسی محصوب می‌شوند و در این مورد با توجه به تمامی تفاوت‌هایی که در فرهنگ و مذهب بین زن و مرد وجود دارد، در شناخت مصادیق و تعریف رجل سیاسی تفاوتی بین زن و مرد وجود ندارد.