از زهرا امیر ابراهیمی تا فیلم نماینده سابق

داتیکان: این همه خبرهای فساد مالی و اخلاقی را چگونه می شود دید ؟

    "شرم" یکی از مهمترین نگهبانان اخلاق فردی و اجتماعی است . شرم احساسی بازدارنده است که در وضعیت فردی یا اجتماعی انسان ، مانع از کارهای غیر اخلاقی است . "شرم" باعث تحقیر انسان در درون خود می شود و پشیمانی و ندامت بار می آورد . انسان در خود حس سرافکندگی می کند و سعی در جبران آن می نماید. خیلی از کارها را در عوالم فردی یا روابط با دیگران انجام نمی دهیم چون از آنها احساس شرم می کنیم . برای ما خجالت دارد . دروغ گویی ، ریاکاری ، نفاق ، توهین ، دزدی ، دست درازی به بیت المال و مال و جان مردم ، سوءاستفاده از قدرت ، بی تفاوتی در برابر بیچارگی دیگران ، تهمت زدن ، خودپسندی و خیلی چیزهای دیگر از اموری غیراخلاقی هستند که یک انسان باید مرتکب آنها نشود چون نزد خود و دیگران "شرم" می آورد . با شرمساری در زندگی فردی یا روابط اجتماعی ایجاد شود ، انسان در برابر دیگران خود را تحقیر شده و نادم و سرافکنده می یابد.  هراندازه احساس شرم در فرد کاهش یابد ، استعداد زشتکاری و رفتار غیراخلاقی او افزایش می یابد . چنین کسی می تواند به راحتی زشت ترین کارها را انجام دهد وهیچ شرمی نبرد و با گستاخی ، و حتی وقاحت ، زشتکاری خود را در چشم مردمان معکوس جلوه دهد . در محاوره هم منظور از "بی شرم" کسی است که چیزی را برای خود زشت نمی شمارد و هرکاری از او بر می آید . شرم که نباشد ایمان هم به باد می رود چنانکه حضرت مصطفی(ص) فرمود آنکه شرم ندارد ایمان ندارد( مَنْ لا حَياءَ لَهُ فَلا إيمانَ لَهُ).

وقتی کسی در روابط اجتماعی و عرصۀ عمومی احساس شرم می کند ، شرمساری اش فقط با یک سرپائین انداختن و گفتن ببخشید حاصل نمی شود . شرمساری ، شبیه توبه ، باید عملی باشد . به حد زشتکاری اش باید از چیزهایی یا خیلی چیزها محروم شود. 

    دور نرفته ایم اگر بگوئیم " شرم " در زندگی اجتماعی ، از مهمترین تضمینهای اجرای قواعد اخلاقی و حقوقی است . شرم اگر نباشد ، کرور کرور واعظ و مفتی و پلیس و قاضی هم نمی توانند چلوی بی اخلاقی و بی قانونی را بگیرند. هراندازه "شرم" و شرمساری کمتر باشد ، بی اخلاقی و بی قانونی فزونی می یابد . خلق و خوی تجاوز و تعدی به اخلاق و قانون رایج و حتی مباح می گردد . دیگران هم باید از بی شرمی دیگران احساس شرمساری کنند و در بابر آن واکنش داشته باشند.وقتی به تعبیر امیرالمؤمنین " شرم کلید همۀ خوبی هاست " ، بی شرمی می شود کلید همۀ بدی ها . نیز از امام علی بن ابی طالب است که " آنکه از مردم شرم ندارد ، از خدای سبحان نیز شرم نمی کند".

    اختلاس و ارتشاهای شگفت انگیز می آید . در دفاع از خود سرشان را بالا می گیرند که برای مردم و انقلاب اسلامی و چه و چه کار کرده ایم . انقلاب چه ربطی دارد به این همه دزدی ؟ دایرۀ فقر گسترده می شود ، کسی چیزی نمی گوید . برای خرید ارزانترین اتومبیل ، 40 ماه حقوق و برای اجاره ساده ترین و ارزانترین خانه بیشتر از یک ماه حقوق ماهانه لازم است ، در مقابل خیلی از صاحب منصبان کرسی های قدرت ، با حقوق های چند ده میلیونی و امتیازات بی شمار از کمترین چیزی از امانت مردم که دست آنهاست برای خود کوتاه نمی آیند و از جایشان تکان هم نمی خورند . طلبکار هم هستند . چون دلسوز و متعهدند . منتها نمی گویند دلشان برای چه چیزی می سوزد و متعهد به منافع خودشان اند . بی گناهان به گناهان ناکرده عقوبت می شوند ، عرقی بر پیشانی نمی نشیند.

    مکالمه زشت تلفنی یک نماینده با یک زن جوان برملا می شود . طرف خم به ابرو نمی آورد.

    در آخرین نمونه ، فیلمی کوتاه از حریم خصوصی یکی از مدیران ارشد پرمشغله ، به همراه یک خانم جوان ، در فضای مجازی منتشر می شود . اینکه این موضوع حریم خصوصی اوست بجای خود . اما قاعدتاً باید اسباب شرم باشد .

     10-12 سال پیش بود که فیلمی از حریم خصوصی یک بازیگر خانم جوان منتشر شد . آن زن جوان بی گناه چنان بار شرم بر دوش خود احساس کرد که مدتها دچار ناراحتی روانی شد و دست آخر هم از کشور رفت و مدتها آواره شد . اما حالا برای این آقا قصه پرداخته اند که موساد فشار آورده که این صاحب منصب که یک موقعی نماینده  و یک موقعی استاندار و زمانی مشاور وزیر بود برود خارج و از آنجا علیه کشور حرف برند و او مقاومت کرده و قهرمانانه ایستاده است و حالا سرویس جاسوسی خارجی با ضبط مخفیانه و انتشار این فیلم از او انتقام گرفته است ! شرمساری که نیست هیچ ، گویا دلیری هم کرده است و لابد مستحق تحسین است .

بدترش آنکه خیلی اوقات پیش می آید صاحبان حلقه های قدرت تلاش می کنند زشتکاری های این رفقای خود را بپوشانند و از یادها ببرند . یعنی که شرم را کنار بگذارند .

    فقط دنبال اجرای قانون نباشیم . برویم دنبال احیای شرم . شرم که نباشد ، اخلاق فلج و قانون زمین گیر است.