تاثیر کرونا در رسیدگی به پروندهها در دادگاه یا دادسرا
داتیکان: خبر شیوع و گسترش ویروس کرونا در ایران که از حدود دو هفته قبل، تقریباً تمامی مردم کشور را درگیر کرده و متأسفانه تعدادی نیز به این دلیل فوت کرده و روزانه بر تعداد فوت شدگان نیز افزوده میشود. این مسئله باعث شده تا برخی تغییرات در ادارات و روال عادی زندگی مردم ایجاد شود. به عنوان نمونه، تمام مدارس کشور هفته قبل تعطیل شده و در هفته جاری نیز تا روز دوشنبه تعطیل هستند. همچنین دانشگاهها نیز به صورت غیرحضوری مشغول به فعالیت هستند. ساعات کاری بسیاری از ادارات نیز تغییر کرده و هدف از همه این تغییرات، کنترل این ویروس و جلوگیری از افزایش تبعات آن است. یکی از مراکزی که عموم مردم و به طور مشخص جامعه وکالت نیز با آن درگیر است، دادگاه میباشد. با در نظر گرفتن اینکه دادگاه نیز یک مکان عمومی محسوب شده و امکان انتقال این ویروس در جلسات دادگاه وجود دارد، در این یادداشت به دنبال بررسی این مسأله هستیم که از منظر حقوقی در شرایط فعلی آیا امکان عدم حضور وکیل و مردم در دادگاه وجود دارد یا خیر؟
به طور کلی در این موضوع با سه وضعیت روبهرو هستیم:
1-وکلا: بر اساس ماده 41 قانون آیین دادرسی مدنی، وکلای دادگستری میتوانند ضمن اعلام کتبی عذر خود به نهاد قضایی، تقاضای به تعویق افتادن جلسه رسیدگی را از مقامات قضایی نمایند. توجه به این امر نیز ضروری است که وکلا میتوانند لایحه مذکور را بدون حضور در دادگستری و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به محاکم ارسال نمایند.
2-عموم مردم: در خصوص افرادی که اصالتا و بدون وکیل در دعاوی ورود پیدا کردهاند، قانون مانند وکلا پیشبینی صریح و شفافی ندارد. مع الوصف ماده 99 قانون آیین دادرسی مدنی، صرفا تاخیر جلسه با درخواست هر دو طرف را برای یک بار به رسمیت شناخته است.
3-اعلام تعطیل رسمی نهادهای دولتی: که این مهم با تصمیم هیأت وزیران انجام میشود و در این شرایط، جلسه رسیدگی متعاقباً از سوی دادگاه به طرفین اعلام میشود.
بنابراین باید گفت که قانون صراحت مشخصی در خصوص وضعیت فعلی ندارد و به جز سه مورد فوق، شرایط دیگری قابل تصور نیست.
همچنین بر اساس ماده 41 قانون آیین دادرسی مدنی وقوع هرکدام از موارد زیر به عنوان عذر موجه جهت عدم حضور وکیل در دادگاه مقرر شده است:
وکلاء مکلفند در هنگام محاکمه حضور داشته باشند مگر اینکه دارای عذر موجهی باشند. جهات زیر عذر موجه محسوب می شود:
۱ - فوت یکی از بستگان نسبی یا سببی تا درجه اول از طبقه دوم.
۲ - ابتلاء به مرضی که مانع از حرکت بوده یا حرکت مضر تشخیص داده شود.
۳ - حوادث قهری ازقبیل سیل و زلزله که مانع از حضور در دادگاه باشد.
۴ - وقایع خارج از اختیار وکیل که مانع از حضور وی در دادگاه شود.
وکیل معذور موظف است عذر خود را به طور کتبی با دلایل آن برای جلسه محاکمه به دادگاه ارسال دارد. دادگاه در صورتی به آن ترتیب اثر می دهد که عذر او را موجه بداند، درغیر این صورت جریان محاکمه را ادامه داده و مراتب را به مرجع صلاحیتدار برای تعقیب انتظامی وکیل اطلاع خواهد داد. در صورتی که جلسه دادگاه به علت عذر وکیل تجدید شود، دادگاه باید علت آن و وقت رسیدگی بعدی را به موکل اطلاع دهد. دراین صورت، جلسه بعدی دادگاه به علت عدم حضور وکیل تجدید نخواهد شد.
علاوه بر این بندهای ب، پ، ت و ج ماده 178 قانون آیین دادرسی کیفری نیز به شرایط موجه عدم حضور متهم در دادگاه اشاره دارد. ماده 178 بدین شرح میباشد:
متهم مکلف است در موعد مقرر حاضر شود و اگر نتواند باید عذر موجه خود را اعلام کند. جهات زیر عذر موجه محسوب می شود:
الف- نرسیدن یا دیر رسیدن احضاریه به گونه ای که مانع از حضور شود.
ب- بیماری متهم و بیماری سخت والدین، همسر یا اولاد وی که مانع از حضور شود.
پ- همسر یا یکی از اقربا تا درجه سوم از طبقه دوم فوت شود.
ت- ابتلاء به حوادث مهم از قبیل بیماریهای واگیردار و بروز حوادث قهری مانند سیل و زلزله که موجب عدم امکان تردد گردد.
ث- متهم در توقیف یا حبس باشد.
ج - سایر مواردی که عرفاً به تشخیص بازپرس عذرموجه محسوب می شود.
تبصره - در سایر موارد، متهم می تواند برای یک بار پیش از موعد تعیین شده، بازپرس را از علت عدم حضور خود مطلع سازد و موافقت وی را اخذ نماید که در این مورد، بازپرس می تواند در صورت عدم تاخیر در تحقیقات، تا سه روز مهلت را تمدید کند.